Η ανεργία ως συλλογικό τραύμα
... Ποια είναι η εμπειρία της ανεργίας; Πώς μεταβάλλει η εγκαθίδρυσή της ως κανονικότητα τις προσλαμβάνουσες μιας κοινωνίας για το παρόν και το μέλλον της; Σ’ αυτά τα ερωτήματα ήρθε να απαντήσει το εγχείρημα του Χριστόφορου Κάσδαγλη με το ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΝΟΣ ΑΝΕΡΓΟΥ (Χριστόφορος Κάσδαγλης επιμ.-σχόλια, Το Ημερολόγιο ενός Ανέργου. 155+1 αληθινές ιστορίες, Καστανιώτης, Αθήνα 2014).
Το Ημερολόγιο ξεκίνησε λίγο περισσότερο από έναν χρόνο πριν ως blog (imerologioanergou.gr) και πρόσφατα απέκτησε έντυπη μορφή. Υπήρξε αρχικά ένας φιλόξενος χώρος στον οποίο οι άνεργοι και οι άνεργες μπορούσαν να καταθέσουν τις προσωπικές τους ιστορίες, ένας χώρος όπου μπορούσαν να εκφραστούν με ασφάλεια, να γράψουν «λογοτεχνία της ανάγκης». Σε αυτό αναδείχθηκε η πολλαπλότητα των συναισθημάτων που συνοδεύει την ανεργία και η συνεχής εναλλαγή τους, που κυμαίνεται από την άρνηση και την αντίσταση ώς την απογοήτευση, την παραίτηση και την απαξίωση του εαυτού. Γρήγορα όμως το ημερολόγιο μεταλλάχθηκε σε κάτι πολύ μεγαλύτερο από τον αρχικό του στόχο. Μέσα από τις ιστορίες που κατατέθηκαν η ανεργία πήρε σάρκα και οστά...
Οι ιστορίες των ανέργων συνθέτουν με ενάργεια μια «ιστορία από τα κάτω» της κοινωνικής πραγματικότητας της ανεργίας. Αυτό που προκύπτει με καθαρότητα είναι ότι δεν μπορούμε να μιλάμε για την ανεργία ωσάν να ήταν μια κοινή εμπειρία για τους ανθρώπους που πλήττει. Αντίθετα, η εμπειρία παίρνει τα χαρακτηριστικά της από την ιδιαιτερότητα της κάθε περίπτωσης ξεχωριστά αλλά και από κοινά χαρακτηριστικά κοινωνικών ομάδων που πλήττει. Βέβαια, η πρώτη συνέπειά της, το πλεόνασμα του ελεύθερου χρόνου και η μείωση των πόρων, είναι κοινή. Αλλά πώς μεταφράζεται αυτή η συνέπεια στις διαφορετικές περιπτώσεις ανέργων;
...
«Φοβάμαι πως ποτέ δεν θα βρω δουλειά, ότι θα φάω μέχρις εσχάτων ό,τι είχαν δουλέψει οι γονείς μου τις προηγούμενες δεκαετίες και θα καταλήξω άστεγη, ημίτρελη, που την έχει προσπεράσει η πρόοδος, εκεί ακριβώς που θα έχουν πρωτοασπρίσει τα μαλλιά μου». «Μη με μαλώσεις, μπαμπά, κρύωνα κι έβαλα στο ρεύμα λίγο το αερόθερμο να ζεστάνει το δωμάτιο». «Τώρα τα χειρουργεία ζητάνε κάτι διχίλιαρα και πάνω. […] Και να βρισκόντουσαν, αντέχει η συνείδηση να συμφωνήσω; Εδώ τρώω κάθε 24 ώς 36 ώρες για να μένει για το παιδί, δήθεν δεν πάει κάτω, τι να λέμε!». «Η κόρη μου ενθουσιάστηκε όταν την πήρα εγώ από το σχολείο αντί για τη γιαγιά. […] Είμαι χωρισμένη μητέρα. […] Τι θα τρώμε;»
...
Οι ιστορίες του Ημερολογίου σκιαγραφούν με καθαρότητα την τομή που επιφέρει η ανεργία στις ζωές των ανθρώπων που πλήττει. Η ανεργία δημιουργεί κενό. Τέμνει τον χρόνο στο πριν και στο μετά ...
...Δεν είναι τη στιγμή της απώλειας της εργασίας που κορυφώνεται το τραύμα. Πονάει περισσότερο όσο κρυώνει. Ο πρώτος μήνας κυλά συνήθως σχετικά εύκολα – ίσως και με σχετική ανακούφιση για την ευκαιρία της μικρής ανάπαυλας. Η σταδιακή συνειδητοποίηση της μονιμότητας της κατάστασης μαζί με τον δραστικό περιορισμό των εισοδημάτων είναι τα στοιχεία που θα επιδεινώσουν δραστικά την κατάσταση – μαζί με το πρώτο έκτακτο έξοδο που δεν θα μπορεί να αντιμετωπιστεί. Και μετά η σταδιακή αλλαγή των καθημερινών συνηθειών: ο υπολογισμός του κόστους της διατροφής και η αναπροσαρμογή της, η παραίτηση από τις μικρές απολαύσεις της καθημερινότητας… Οι αλλαγές είναι σταδιακές, αλλά σωρευτικές. Η διάρκειά της και η προοπτική της μονιμότητας είναι που καθιστά την ανεργία τρομακτική.
Το τραύμα όμως δεν αφορά μόνο τους ανέργους. Οι ιστορίες του Ημερολογίου σκιαγράφησαν το πρόσωπο των ανέργων, βγάζοντάς τους από την αφάνεια και το ημίφως. Μέσα από την πολλαπλότητα και τη διαφορετικότητα της κάθε περίπτωσης αυτό που αναδείχθηκε ήταν η τυχαιότητά της, ο τρόπος δηλαδή που η ανεργία δεν συνδέεται με λαθεμένες επιλογές ή ανεύθυνη διαχείριση της ζωής του ανθρώπου. Δεν είναι συνεπώς οι άνεργοι υπεύθυνοι για τη θέση στην οποία έχουν βρεθεί. Σπουδαία συνεισφορά, αν σκεφτεί κανείς ότι στις μοντέρνες κοινωνίες της νεοφιλελεύθερης ατομικότητας ο εργασιακός βίος είναι αυτός που καθορίζει εν πολλοίς την ατομική αξία! Σε πείσμα της εγκαθιδρυμένης πεποίθησης ότι οι κόσμοι της ανεργίας και της εργασίας είναι διακριτοί και οι άνθρωποι είναι απολύτως υπεύθυνοι για το σε ποιον κόσμο θα καταλήξουν να ανήκουν με βάση την ατομική τους αξία, μέσα από τις ιστορίες του Ημερολογίου έγινε φανερό ότι η ανεργία είναι ένα «σκληρό πορνό», όπως εύστοχα την χαρακτήρισε ο Κάσδαγλης. Γιατί όταν οι ιστορίες των ανέργων βγαίνουν από το σκοτάδι και καθίστανται οικείες, όταν αναδεικνύεται η τυχαιότητα και τα πρόσωπα που πρωταγωνιστούν, χάνεται η βεβαιότητα της διαχωριστικής γραμμής ανάμεσα στους πρωταγωνιστές και τους θεατές...
ΠΗΓΗ chronos magazine ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΟΛΟ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
...
