Ο ΠΟΤΗΣ

Όταν γύρισε από τις σύντομες διακοπές του, τον ρώτησα για το βιβλίο. Πώς του φάνηκε, αν του άρεσε, αν το διάβασε ολόκληρο γιατί ήξερα ότι συχνά όταν είχε «σκέψεις» αδυνατούσε να συγκεντρωθεί. Σπάνια ούτως ή άλλως ο Π. ολοκλήρωνε κάτι.

Δεν μου απάντησε αμέσως, αλλά κατάλαβα ότι όχι μόνο  είχε διαβάσει τον «ΠΟΤΗ» του Χανς Φάλαντα αλλά είχε και πράγματα να μου πει. Οφείλω εδώ να ομολογήσω πως δίνοντας αυτό το βιβλίο στον Π., ο οποίος ήταν αλκοολικός – δεν έπινε τώρα, ήταν σε θεραπεία, αλλά πάντως αυτοπροσδιοριζονταν ως αλκοολικός πότης – είχα το σκοπό μου. Επιθυμούσα το σχόλιο του και ήθελα να δω την αντίδραση ενός πραγματικού πότη κι έτσι του χάρισα τον «Πότη» του Χανς Φάλαντα, ενός γερμανού συγγραφέα του μεσοπόλεμου που πέθανε σε ίδρυμα λίγο μετά τον πόλεμο, το 1947, εξ αιτίας του πάθους του για το αλκοόλ και τα ναρκωτικά.

- Στην αρχή, είπε ο Π., δεν μου φάνηκε σοβαρός αυτός ο γερμανός σου. Κανένας αλκοολικός δεν γίνεται ντιπ εθισμένος όπως ο Πότης, ο Ζόμερ, σε χρόνο dt. Οι στατιστικές λένε ότι ο μέσος χρόνος για να γίνεις τελειωμένος πότης  είναι τα οκτώ χρόνια, ενώ αυτός ο Ζόμερ έγινε σε πιο λίγο από οκτώ εβδομάδες. Δεν παίζει, σχολίασε με τον κομπασμό ενός ειδήμονος.

Κούνησα το κεφάλι μου, ποιος ήμουν που θα αμφισβητούσα τις στατικές γνώσεις και την συσσωρευμένη εμπειρία χιλιάδων Ανώνυμων Αλκοολικών!

- Ναι, αλλά αυτό δεν σημασία, συνέχισε και ξαφνικά  άλλαξε η φωνή  και η στάση του σώματος του. Ναι, μαλακίες, δεν έχει καμιά σημασία! Και άρχισε να στρίβει τσιγάρο.

- Όλοι εσείς οι «διαβαστεροί», αυτό που βλέπεται είναι λογοτεχνία, κρίνετε ένα μυθιστόρημα, όμως κανένας, μα  κανένας δεν μπορεί να καταλάβει έναν αλκοολικό όπως τον καταλαβαίνει ένας άλλος αλκοολικός … κι εγώ καταλαβαίνω. Τον κατάλαβα! Όχι με τον τρόπο που καταλαβαίνεις εσύ ή τελοσπάντων, έκανε μια κίνηση με το χέρι του σαν να διώχνε μια μύγα μπρος από το πρόσωπο του, όπως αυτοί που διαβάζεις στα βιβλιόφιλα blog, οι διάφοροι κριτικοί και λογοτεχνίζοντες. Ο πότης, δηλ. εμείς οι πότες, για εσάς ήμαστε ένα είδος φολκλόρ, κάτι σαν καλειδοσκοπικοί κλόουν που φωτίζουν τη πτώση, το περιθώριο, τον κοινωνικό κομφορμισμό και άλλα ηχηρά παρόμοια.

Ήμουν έτοιμος να διαμαρτυρηθώ ότι κάθε άλλο τον θεωρούσα φολκλόρ ή κλόουν αλλά δεν μ` άφησε …

- Όμως  δεν μπορείτε να  καταλάβετε, τι είναι αυτό που σε ωθεί … που σπρώχνει έναν άνθρωπο να γίνει ένας άλλος αν δεν το έχεις υποστεί.

Άρχισα να νοιωθω λίγο άβολα αφού ήμουν από την άλλη μεριά, αυτή των «νορμάλ».

Από την άλλη ίσως ήταν αναμενόμενο καθώς εγώ είχα προκαλέσει μέσω του βιβλίου, απασφαλίζοντας αυτό που ίσως δεν θα έπρεπε. Αλλά και πάλι μέσα μου ήμουν πεισμένος ότι καλά έκανα, γιατί τον εκτιμούσα τόσο ώστε δεν ήθελα να τον προστατέψω σαν μια ειδική περίπτωση ΑΜΕΑ. Άρα αν του έδωσα ένα καθρέφτη για να κοιταχτεί καλά έκανα, σκέφτηκα.

- Αν ο συγγραφέας αυθαιρετεί στο πόσο γρήγορα γίνεται εξαρτημένος ένας άνθρωπος ή μάλλον ένας ευπρεπής, respectable, αστός (γιατί άλλο ένας άνθρωπος γενικά και άλλο ένας  καλός νοικοκύρης ειδικά, διευκρίνισε σαρκαστικά), αυτό στη συνέχεια κάνει τον ήρωα του ακόμα πιο τραγικό γιατί υποδεικνύει όχι την ουσία, το ποτό, ως τη δυστυχία του αλλά αυτόν τον ίδιο, τον  αδύναμο άνθρωπο, τον  εξουθενωμένο άντρα, σύζυγο, πατέρα. Μια καταστροφή!

- Ακριβώς , πρόκειται για μια ανατομία της αδυναμίας, της δειλίας άρχισα να λέω, αλλά σταμάτησα γιατί από το βλέμμα του αντιλήφτηκα ότι είχα αρχίσει να ξεθωριάζω, να αραιώνω στον αέρα. Σύντομα δεν θα υπήρχα για τον Π. παρά μόνο αυτός  και ο Πότης, δηλαδή αυτός, ο σύγχρονος, ζωντανός, ο ακόμα σε αγώνα και αγωνία με την εξάρτηση του και ο άλλος, ο νεκρός, σκοτωμένος από τον ίδιο του τον εαυτό γερμανός. (πρίγκιπα της ανατομίας της αυτοκαταστροφής και της τυφλότητας τον χαρακτήρισε αργότερα σε άλλη συνομιλία μας, τον Χανς Φάλαντα)

- Μιλάτε για μια ακόμα ανατομία του ναζισμού και της γερμανικής περίπτωσης γιατί ο Ζόμερ  του Φάλαντα ζει στη Γερμανία του ναζισμού, λες και το αλκοόλ, ο εθισμός και οι εσωτερικοί δαίμονες έχουν πατρίδα  και χρόνο! Φίλε μου, δεν έχουν καν γεύση ή μυρωδιά, έρχονται από τόσο πίσω, από τόσο βαθιά, μέσα από την κοιλιά και το κεφάλι που κανείς μας δεν πρόλαβε  να το καταλάβει. Ο αδύναμος άνθρωπος, ο ανάμεσα σε δυνατούς και αυτόφωτους, ο μισός άνθρωπος, ο ανάμεσα σε ολόκληρους και γι΄ αυτό ολοκληρωτικούς, ναι!, έτσι ακριβώς, δεν χρειάζεται τους Ναζί και την κτηνωδία τους για να συντριβεί, μπορεί κάλλιστα να συνθλιβεί πολιτισμένα ανάμεσα σε καλές προθέσεις και έντιμους «κοινωνικούς πότες».

Αυτοί που βλέπουν στον «Πότη» μια ακραία και μάλιστα γερμανική κατάσταση  αυταπατώνται. Δεν θέλουν να ιδούν ούτε το άθλιο, μισαλλόδοξο και τυφλωμένο πνεύμα του αδύναμου (κάθε Ζόμερ, πάντα και παντού!) που βουλιάζει, ούτε την απέχθεια και τη αποστασιοποιημένη καλοσύνη ή βιαιότητα των «κανονικών» ανθρώπων απέναντι σε αυτές τις αυτοαναφλεγόμενες περιπτώσεις που αποτελουμε εμεις οι τοξικομανείς. Πρόκειται για διαβαθμίσεις του ίδιου κακού.

- Τόσο πολύ σου άρεσε, λοιπόν;

- Δεν ξέρω αν μου άρεσε, ανταπάντησε κάπως σκαιά. Με κατέλαβε και με εκνεύρισε αφόρητα, άρα σε ευχαριστώ, είπε και επιτέλους έγινα και πάλι ορατός καθώς προσγειώθηκε στο κάθισμα του, δίπλα μου.

- Τι ήταν που σε «κατέλαβε» πιο πολύ, φίλε μου;

- Το τέλος, το τέλος του είναι, χμμ… αντάξιο ενός πότη, και ξαφνικά γύρισε το κεφάλι του για να μην δω πόσο ταραγμένος ήταν.

Κ.Β.23.08.2014

…Ύστερα, όταν θα με βάλουν και μένα μαζί με τους άλλους αρρώστους και θα είναι κοντά η ωρα μου να πεθάνω, θα ζητήσω να δω τον αρχίατρο και θα του πω: «Κύριε αρχίατρε, σας έβαλα σε πολλούς μπελάδες είμαι σίγουρος ότι έχετε θυμώσει πολύ μαζί μου και δεν θα με συγχωρέσετε ποτέ, που με την συμπεριφορά μου διέψευσα την γνωμάτευση σας και έτσι διασαλεύτηκε η φήμη σας ως ψυχιάτρου στα δικαστήρια. Όμως τώρα που είμαι κοντά στο θάνατο, δώστε μου τη συγγνώμη σας και κάντε μια τελευταία χάρη» κι εκείνος θα με συγχωρήσει, γιατί θα είμαι πια ένας μελλοθάνατος, και σε ένα μελλοθάνατο δεν αρνείται κανείς καμιά χάρη, κι έτσι θα με ρωτήσει ποια είναι αυτή η χάρη που ζηταω. Και γω θα του πω: «Κύριε αρχίατρε, πηγαίνετε στο ιατρείο, παρακαλώ, και φτιάξτε σεις ο ίδιος ένα ωραίο σναπς με οινόπνευμα και νερό – ένα ποτήρι γεμάτο. Όχι δυνατό να πέσω κάτω, φτιάξτε το έτσι που να μου μείνει λιγάκι απόλαυση – η τελευταία!» Κι εκείνος θα μου κάνει το χατίρι, θα μου φέρει το ποτό και θα πιω ξανά, υστέρα από τόσα χρόνια στέρησης, θα αδειάσω το ποτήρι αργά, γουλιά γουλιά, αργά αργά θα γευτώ την ατέλειωτη ευτυχία. Θα είμαι πάλι νέος, θα δω την πλάση να ανθίζει, θα δω όλα τα καλοκαίρια μαζί, ωραία τριαντάφυλλα θα δω, κι όλα τα δροσερά κορίτσια της νιότης μου. Μια από όλες θα γονατίσει, θα γείρει το ωχρό της πρόσωπο στο δικό της, θα το σκεπάσει με τα σκούρα της μαλλιά. Το άρωμα της θα με μεθύσει, θα ακουμπήσει τα χείλη της στα δικά μου, δεν θα είμαι πια γέρος και άσχημος, θα είμαι νέος, ωραίος. Θα με τραβήξει η βασίλισσα μου επάνω της και θα χαθούμε μαζί στη λήθη αυτή την αιώνια!

Αν είναι έτσι η τελευταία μου ώρα, τότε θα πω πως ηταν ευλογημένη η ζωή μου ολόκληρη, και δεν ηταν μάταιος ο πόνος.

(σελ.377-378)

Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι στο περιβάλλον του Ζόμμερ η δύναμη και η ανωτερότητα αποτελούν ακριβώς μέγιστο κριτήριο κοινωνικής αποδοχής, έτσι όταν αισθάνεται να τα χάνει (από την γυναίκα του, από την προσωπική του επαγγελματική αδυναμία ή αδιαφορία) όχι μόνο το οικοδόμημα της καθημερινότητάς του αλλά και ολόκληρο το έδαφος της ζωής του βουλιάζει – σ’ ένα παράλληλο σύμπαν η εξύμνηση της υπεροχής αποτελούσε και το βασικό κατασκεύασμα της χιτλερικής κοινωνίας, συνεπώς εκείνος που δεν πληρούσε τα δεδομένα αποτελούσε αποβλητέο σώμα. Ιδού ο τρομερός παραλληλισμός που δεν μπορεί να αγνοηθεί: όταν η κοινωνία ως σώμα επιλέγει τον ψευδαισθησιακό κόσμο, τότε η λογική αποβάλλεται σαν ξένο σώμα.

Ο Ζόμμερ βρίσκεται συνάμα στο δικαστήριο του Κάφκα και το μεθοκοπείο του Ντοστογιέφσκι, στις γκροτέσκες και κωμικές μαζί προσωπογραφίες των εξπρεσσιονιστών. Όμως πάρα την  έντονη εξπρεσσιονιστική αίσθηση του κειμένου η λιτή και ακριβέστατη γραφή του εντάσσει το έργο στην «Νέα αντικειμενικότητα» που δίνει έμφαση στη ρεαλιστική αποτύπωση της πραγματικότητας, όπως μας κατατοπίζει στο πλούσιο επίμετρο η μεταφράστρια. Η «πιστή» αυτή πραγματιστική περιγραφή καταβρέχεται από οξύ χιούμορ και φαρμακερό σαρκασμό και αυτοσαρκασμό.

READ MORE... από τον καλό ΠΑΝΔΟΧΕΑ...pandoxeio.com/2013/08/25/fallada/